Nâng cao vai trò của Công đoàn cơ sở trong xử lý kỷ luật tại doanh nghiệp

Công đoàn cơ sở có vai trò quan trọng trong xử lý kỷ luật lao động tại doanh nghiệp (tranh minh hoạ của Chat GPT)

Ls. Trần Hồng Phong 

Xử lý kỷ luật lao động là một trong những vấn đề phức tạp trong quản lý nhân sự tại doanh nghiệp, nhưng lại là tình huống khó tránh khỏi và không thể không giải quyết. Trong quá trình này, vai trò của Công đoàn tại cơ sở là yếu tố quan trọng giúp đảm bảo tính công bằng, minh bạch và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.

Thủ tục sa thải đối với NLĐ là thành viên Ban lãnh đạo Công đoàn cơ sở

Việc áp dụng hình thức kỷ luật sa thải đối với NLĐ là thành viên Ban lãnh đạo Công đoàn cơ sở có thể xem là tình huống cá biệt, (minh hoạ)

Luật sư Trần Hồng Phong

Bộ luật lao động 2019 quy định tại từng doanh nghiệp sử dụng từ trên 10 lao động sẽ có "Tổ chức đại diện NLĐ tại cơ sở". Đơn giản dễ hiểu đó chính là: Công đoàn cơ sở (viết gọn). Theo đó, trình tự thủ tục xử lý KLLĐ đối với NLĐ là thành viên Ban lãnh đạo Công đoàn cơ sở sẽ khác một chút so với NLĐ khác.

Nội quy lao động

Ls Trần Hồng Phong giới thiệu

Nội quy lao động là một văn bản hành chính pháp lý quan trọng do chính doanh nghiệp xây dựng và ban hành, quy định về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi; trật tự tại nơi làm việc; bảo vệ tài sản và bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ, sở hữu trí tuệ của người sử dụng lao động ...vv; đặc biệt là về kỷ luật lao động, tại doanh nghiệp mình. Có thể xem Nội quy lao động như một "luật riêng" của doanh nghiệp, trên cơ sở phù hợp với quy định tại Bộ luật lao động, dùng làm căn cứ để xem xét và xử lý kỷ luật lao động. 

<< Nội quy lao động do Người sử dụng lao động xây dựng và đăng ký, trên cơ sở có lấy ý kiến của Tổ chức đại diện NLĐ tại cơ sở/Công đoàn cơ sở và theo trình tự, thủ tục quy định tại Bộ luật lao động (ảnh minh họa)

Nội quy lao động (biểu mẫu)

Nội quy lao động do Người sử dụng lao động xây dựng và đăng ký, trên cơ sở có lấy ý kiến của Công đoàn cơ sở và theo trình tự, thủ tục quy định tại Bộ luật lao động (ảnh minh họa)

Nội quy lao động là một văn bản hành chính pháp lý quan trọng, đặc biệt về vấn đề kỷ luật lao động, tại mỗi doanh nghiệp. Nội quy lao động có thể xem như là "luật riêng" của doanh nghiệp, được xây dựng và ban hành trên cơ sở phù hợp với quy định tại Bộ luật lao động 2019, dùng làm căn cứ để xem xét và xử lý các nội dung liên quan trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp.

Tạm đình chỉ công việc

Ls. Trần Hồng Phong giới thiệu

Tạm đình chỉ công việc là biện pháp ngăn chặn do NSDLĐ quyết định, khi xét thấy việc vi phạm kỷ luật của NLĐ có tình tiết phức tạp, cần nhiều thời gian để xác minh và/hoặc nhận thấy việc để NLĐ tiếp tục làm việc sẽ gây khó khăn cho quá trình xác minh, hoặc có thể gây ra những hệ lụy, hậu quả nghiêm trọng hơn.  

<< Trong thời gian bị tạm đình chỉ công việc, người lao động được tạm ứng 50% tiền lương trước khi bị đình chỉ công việc (ảnh minh họa)

Sa thải NLĐ trái luật, doanh nghiệp bị xử thua kiện và phải bồi thường 113 triệu đồng

CLBGĐNS: Bản án/Vụ án dưới đây là câu chuyện hoàn toàn có thật, cho thấy nếu phía SDLĐ không nắm vững và xử lý quan hệ lao động đúng quy định của pháp luật nói chung, quy định của pháp luật trong xử lý kỷ luật lao động nói riêng, thì rất có thể sẽ bị NLĐ khởi kiện, và phải tốn tiền bồi thường. Trong trường hợp này, công ty thua kiện phải bồi thường cho NLĐ hơn 113 triệu đồng. Đây thực sự là một "bài học kinh nghiệm" đắt giá đối với phía NSDLĐ.

<< Trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật lao động phải bảo đảm đúng pháp luật, nếu không quyết định kỷ luật sẽ không có giá trị pháp lý (ảnh minh hoạ)

Sa thải

Ls Trần Hồng Phong giới thiệu

Sa thải là hình thức kỷ luật lao động nặng nhất áp dụng đối với trường hợp NLĐ có những hành vi vi phạm kỷ luật lao động ở mức độ nghiêm trọng. Xét về hậu quả pháp lý, sa thải tương đương với việc NLĐ bị NSDLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ. Sa thải còn được gọi là bị "đuổi việc". Điều đặc biệt cần lưu ý là NSDLĐ chỉ có quyền sa thải NLĐ khi họ vi phạm quy định tại Điều 125 BLLĐ 2019, và/hoặc được quy định rõ trong Nội quy lao động của doanh nghiệp.

Sa thải là hình thức kỷ luật nặng nhất dành cho NLĐ vi phạm nghiêm trọng các quy định về kỷ luật lao động (ảnh minh hoạ)

Chấm dứt HĐLĐ khi NLĐ tự ý bỏ việc không có lý do chính đáng 5 ngày liên tục

Ls. Trần Hồng Phong

NSDLĐ có quyền đơn phương chấm dứt HĐLĐ ngay lập tức mà không cần báo trước khi NLĐ tự ý bỏ việc mà không có lý do chính đáng từ 05 ngày làm việc liên tục trở lên. Đây là quy định mới, trước đây BLLĐ 2012 (đã hết hiệu lực) không quy định việc này.

<< Khi NLĐ tự ý bỏ việc không có lý do chính đáng quá 5 ngày liên tục, NSDLĐ có quyền đơn phương chấm dứt HĐLĐ hoặc kỷ luật sa thải (cũng dẫn đến hậu quả chấm dứt HĐLĐ) (ảnh minh hoạ)

Phòng, chống và xử lý hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc

Ls. Trần Hồng Phong giới thiệu 

Quấy rối tình dục tại nơi làm việc được xác định là một hành vi xấu xa, suy đồi về mặt đạo đức; đồng thời gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khoẻ, tinh thần, danh dự của người bị xâm hại. Chính vì vậy, tại Điều 125 BLLĐ 2019 đã quy định nếu NLĐ có hành vi quấy rối tình dục thì tuỳ theo mức độ, có thể bị xử lý kỷ luật sa thải. Cùng đó, tại Điều 118 BLLĐ 2019 cũng quy định trong Nội quy lao động của công ty (NSDLĐ) bắt buộc phải có nội dung về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc; trình tự, thủ tục xử lý hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc. 

Liên quan đến vấn đề này, Chính phủ đã ban hành Nghị định 145/2020/NĐ-CP với những quy định cụ thể, chi tiết hơn.

<< Quấy rối tình dục là hành vi vi phạm kỷ luật nghiêm trọng, có thể bị sa thải. Mọi doanh nghiệp đều phải có quy định về phòng, chống và xử lý hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc (ảnh minh hoạ)

Các hình thức xử lý kỷ luật lao động

Ls. Trần Hồng Phong giới thiệu

Khi Người lao động vi phạm các quy định về kỷ luật lao động (được quy định trong Bộ luật lao động và Nội quy lao động của công ty hay thoả thuận trong HĐLĐ), thì phía Người sử dụng lao động có quyền xem xét, xử lý kỷ luật và áp dụng các hình thức (xử lý) kỷ luật. Tuy nhiên, cần lưu ý là các hình thức xử lý kỷ luật phải đúng theo quy định, chứ không phải và không thể muốn "xử" kiểu gì cũng được. Chẳng hạn như kỷ luật bằng hình thức "phạt tiền" là sai quy định.

<< Việc xử lý kỷ luật lao động phải được tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục quy định tại Bộ luật lao động. Cụ thể là phải tổ chức phiên họp xử lý kỷ luật công khai, với sự tham gia của người lao động vi phạm (ảnh minh họa)

Trong Nội quy lao động phải quy định người có thẩm quyền xử lý kỷ luật lao động

Ls. Trần Hồng Phong

Theo quy định tại BLLĐ 2019 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2021) có một điểm mới quan trọng về việc xử lý kỷ luật lao động mà các doanh nghiệp (người sử dụng lao động) cần lưu ý: Đó là quy định trong Nội quy lao động của doanh nghiệp bắt buộc phải có nội dung quy định về người có thẩm quyền xử lý kỷ luật lao động. (Cụ thể tại Điểm i, Khoản 2, Điều 118 BLLĐ 2019).

<< Ai là người có thẩm quyền xử lý kỷ luật lao động phải được quy định rõ trong Nội qui lao động (ảnh minh hoạ)

Thế nào là "quấy rối tình dục tại nơi làm việc"?

Ls. Trần Hồng Phong 

Vấn đề "quấy rối tình dục" không phải là mới. Từ lâu chúng ta đã nghe, đọc về những vụ quấy rối tình dục trên báo chí, mà nạn nhân thường là trẻ em, phụ nữ, người yếu thế... Tuy nhiên, quấy rối tình dục tại nơi làm việc lại là một vấn đề "mới" trong lĩnh vực pháp luật lao động. Tại Bộ luật lao động 2019 đã lần đầu tiên xác định hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi vi phạm kỷ luật lao động mà người vi phạm có thể bị kỷ luật sa thải. Vậy quấy rối tình dục tại nơi làm việc là gì?

<< Thông thường, người có hành vi quấy rối tình dục thường là cấp trên, người quản lý của nạn nhân. Khi bị quấy rối tình dục tại nơi làm việc, nạn nhân cần mạnh mẽ lên tiếng, tố giác (ảnh minh họa)

Mỹ: Lấy trộm ảnh của khách hàng, nhân viên Apple Store bị sa thải

CLBGĐNS: Vụ việc này nếu căn cứ theo quy định của pháp luật VN (Bộ luật lao động 2012), thì người nhân viên cũng có thể bị sa thải do có hành vi trộm cắp thông tin khách hàng, dữ liệu kinh doanh của doanh nghiệp. Ngoài ra, người bị sử dụng ảnh trái phép cũng có quyền khởi kiện, yêu cầu được bồi thường thiệt hại - theo quy định tại Bộ luật dân sự (về quyền nhân thân đối với hình ảnh cá nhân).

Apple (công ty công nghệ hàng đầu của Mỹ, sản phẩm iPhone, iPad ...) mới đây (tháng 11/2019) đã sa thải một nhân viên Apple Store (cửa hàng Apple trực tuyến) sau khi phát hiện người này đã tự ý lấy trộm dữ liệu cá nhân từ một khách hàng iPhone, mà cụ thể ở đây là các hình ảnh riêng tư của một cô gái. Theo quy định của pháp luật nước Mỹ, người nhân viên này thậm chí còn có thể bị kết tội hình sự vì vi phạm quyền riêng tư người dùng.

<< Bên trong một cửa hàng của Apple (ảnh minh họa)

NĐ số 148/2018/NĐ-CP - sửa đổi, bổ sung một số điều của NĐ 05/2015/NĐ-CP về HĐLĐ và xử lý kỷ luật lao động

Nghị định 148/2018/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 15/12/2018, sửa đổi, bổ sung một số điều của NĐ 05/2015/NĐ-CP về HĐLĐ và xử lý kỷ luật lao động. Tuy sửa đổi không quá nhiều, nhưng đều là những nội dung và thay đổi quan trọng, mà Giám đốc nhân sự cần phải cập nhật, nắm rõ. CLBGĐNS Blog sẽ từng bước giới thiệu và cập nhật trong các bài viết đăng trong Blog này. 

<< Nhiều điểm mới cần lưu ý trong văn bản này (ảnh minh họa)

Ai là người có thẩm quyền xử lý và ký Quyết định kỷ luật lao động?

Ls. Trần Hồng Phong

Khi NLĐ vi phạm kỷ luật lao động, sẽ bị NSDLĐ xử lý kỷ luật (theo đúng trình tự, thủ tục luật định) thông qua "Quyết định kỷ luật lao động". Người giao kết HĐLĐ bên phía NSDLĐ chính là người có thẩm quyền ra quyết định xử lý kỷ luật lao động đối với NLĐ.

<< Người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp (giám đốc) chính là người có thẩm quyền xử lý và ký quyết định về kỷ luật lao động (ảnh minh họa)

Quyết định xử lý kỷ luật lao động (quyết định sa thải, biểu mẫu)

Quyết định kỷ luật (hay Quyết định xử lý kỷ luật lao động) là một văn bản hành chính nhân sự quan trọng, do NSDLĐ ban hành, áp dụng hình thức kỷ luật đối với NLĐ có hành vi vi phạm kỷ luật lao động - quy định tại Bộ luật lao động và Nội quy lao động của công ty. Về nguyên tắc, quyết định kỷ luật chỉ được ban hành sau khi và dựa vào kết quả cuộc họp xử lý kỷ luật lao động trước đó. Trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật lao động phải được NSDLĐ tiến hành đúng theo quy định của pháp luật.

Sa thải là hình thức kỷ luật nặng nhất đối với NLĐ vi phạm kỷ luật lao động, dẫn đến việc chấm dứt HĐLĐ giữa hai bên (ảnh minh hoạ)

Từ 01/01/2018: có thể bị phạt tù đến 03 năm nếu sa thải người lao động trái pháp luật

Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) có hiệu lực từ ngày 01/1/2018 đã bổ sung nhiều quy định rất nghiêm khắc so với luật cũ, liên quan đến lĩnh vực vi phạm pháp luật lao động. Cụ thể là đã "hình sự hoá" một số hành vi trước đây chỉ xử lý hành chính. Trong đó, Điều 162 quy định về tội "buộc công chức, viên chức thôi việc hoặc sa thải người lao động trái pháp luật" có khung hình phạt lên tới 3 năm. Đây là điều mà các doanh nghiệp và giám đốc nhân sự cần lưu ý, tránh để xảy ra hậu quả đáng tiếc.

Từ 1/1/2018, người nào sa thải trái pháp luật NLĐ sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự (ảnh minh hoạ)

Quy định về kỷ luật lao động và trách nhiệm vật chất

Kỷ luật lao động và trách nhiệm vật chất là một trong những nội dung quan trọng nhất và thường gặp nhất trong mối quan hệ pháp luật lao động giữa Người lao động và Người sử dụng lao động. Về nguyên tắc, Người lao động có trách nhiệm tuân thủ những quy định về việc tuân theo thời gian, công nghệ và điều hành sản xuất, kinh doanh thể hiện trong Nội quy lao động và các quy chế, chính sách của công ty. Trong quá trình làm việc (thực hiện HĐLĐ), NLĐ có trách nhiệm tuân thủ kỷ luật lao động. Do vậy, nếu NLĐ vi phạm Nội dung lao động, pháp luật về kỷ luật lao động thì sẽ bị xem là vi phạm kỷ luật lao động và sẽ bị NSDLĐ xử lý kỷ luật, với hình thức kỷ luật nặng nhất là sa thải. Ngoài ra, NLĐ còn có thể phải bồi thường thiệt hại cho Người sử dụng lao động, nếu hành vi có lỗi của mình gây ra thiệt hại.

Tuy nhiên, cần lưu ý là việc xem xét và xử lý kỷ luật lao động của NSDLĐ phải bảo đảm đúng trình tự, thủ tục luật định và phải chứng minh được lỗi của NLĐ.  Nếu không, NLĐ có quyền và có thể khiếu nại, khởi kiện. 

<< Người lao động vi phạm Nội quy lao động sẽ bị xem xét và xử lý kỷ luật (ảnh minh họa)